Sáng kiến kinh nghiệm: Sử dụng kĩ thuật sơ đồ tư duy trong dạy học Ngữ Văn 9 Cánh diều Sáng kiến kinh nghiệm lớp 9

Sáng kiến kinh nghiệm: Sử dụng kĩ thuật sơ đồ tư duy trong dạy học Ngữ Văn 9 Cánh diều gồm 24 trang giúp quý thầy cô tham khảo, dễ dàng hoàn thiện bản sáng kiến kinh nghiệm cho riêng mình thật chỉn chu.

SKKN Sử dụng kĩ thuật sơ đồ tư duy trong dạy học Ngữ Văn 9 Cánh diều có vai trò vô cùng quan trọng góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn ngữ Văn trong nhà trường, đặc biệt ghi nhớ kiến thức cơ bản trọng tâm, tham gia kiểm tra đánh giá, thi vào THPT sau này. Vậy sau đây là mẫu sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng kĩ thuật sơ đồ tư duy trong dạy học Ngữ Văn 9 Cánh diều, mời các bạn cùng theo dõi. Ngoài ra các bạn xem thêm Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo AI trong soạn thảo giáo án môn Khoa học tự nhiên.

Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học Ngữ Văn 9 Cánh diều

SỬ DỤNG KĨ THUẬT SƠ ĐỒ TƯ DUY TRONG DẠY HỌC NGỮ VĂN 9 CẤP THCS (BỘ SÁCH CÁNH DIỀU)

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Tính cấp thiết phải tiến hành sáng kiến

Môn ngữ văn trong nhà trường chương trình trung học phổ thông 2018 đóng vai trò quan trọng, trong việc hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. Cụ thể phát triển phẩm chất chủ yếu trong môn Ngữ Văn góp phần bồi dưỡng cho học sinh phẩm chất như yêu nước, nhân ái chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm. Thông qua việc khám phá bản thân và thế giới xung quanh học sinh được khuyến khích thấu hiểu, con người có đời sống tâm hồn phong phú hình thành quan niệm sống và ứng xử nhân văn. Đồng thời, môn học giúp các em yêu tiếng Việt và yêu văn học có ý thức về cội nguồn và bản sắc dân tộc góp phần giữ gìn phát triển các giá trị văn hóa Việt Nam. Phát triển năng lực đặc thù trong môn ngữ Văn là năng lực ngôn ngữ và năng lực văn học giúp cho học sinh hinh thành năng lực ngôn ngữ rèn các kỹ năng đọc, viết, nói và nghe cung cấp hệ thống kiến thức nền tảng về tiếng Việt và văn học phát triển tư duy hình thành tư duy logic, giúp học sinh biết tạo lập văn bản thông dụng; biết tiếp nhận đánh giá các văn bản văn học và các sản phẩm giao tiếp giá trị thẩm mỹ trong cuộc sống. Về năng lực văn học giúp học sinh phân biệt các thể loại văn học; nhận biết và phân tích đặc điểm ngôn ngữ văn học, các biện pháp nghệ thuật, hiểu và cảm nhận giá trị biểu cảm, nhận thức, thẩm mỹ của tác phẩm biết cách biểu đạt cảm nhận bước đầu tạo ra các sản phẩm văn học. Như vậy môn ngữ văn trong chương trình giáo dục phổ thông 2018 không chỉ trang bị kiến thức mà còn chú trọng phát triển toàn diện phẩm chất năng lực cho người học đáp ứng được yêu cầu của xã hội hiện đại.

Môn Ngữ văn trong nhà trường hiện nay được hình thành từ sự tích hợp ba phân môn: Văn, tiếng Việt và Tập làm văn trong một chủ đề, mỗi lớp (6,7,8,9 gồm 10 bài học) nhằm hình thành 4 kĩ năng đọc, viết, nói và nghe. Trong một bài học gồm phần đọc hiểu văn bản và thực hành đọc hiểu, thực hành tiếng Việt, Tập làm văn (viết, nói và nghe). Để học sinh hình thành được năng lực, phẩm chất phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh là một nhiệm vụ vừa bức thiết lại vừa trọng tâm, xuyên suốt chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018. Để thực hiện được mục tiêu đó, đổi mới phương pháp dạy học trên tất cả các môn học là nhiệm vụ cần thực hiện đầu tiên. Đặc biệt là môn ngữ Văn vô cùng quan trọng bởi nó giúp học sinh phát triển ngôn ngữ, bồi dưỡng tâm tư, tình cảm, nhân cách, dạy cho các em biết cảm nhận cái hay cái đẹp, cách đối nhân xử thế và sự hướng thiện với cuộc sống. Để hình thành phẩm chất năng lực của học sinh, giáo viên có thể áp dụng rất nhiều phương pháp dạy học tích cực trong môn ngữ Văn như dạy học nêu và giải quyết vấn đề, dạy học theo dự án, dạy học phân hóa, dạy học hợp tác, đàm thoại gợi mở, dạy học viết dựa trên tiến trình, phương pháp dạy theo mẫu… Song có lẽ, sử dụng kĩ thuật sơ đồ tư duy vô cùng tối ưu để nâng cao hiệu quả dạy học trong môn Ngữ Văn bao gồm: Phần văn bản, phần thực hành tiếng Việt, phần Viết, phần nói và nghe.

Trong dạy học ngữ Văn, kĩ thuật sơ đồ tư duy thường sử dụng kết hợp với dạy hợp tác, Phương pháp đàm thoại gợi mở, dạy học nêu giải quyết vấn đề, dạy học dựa trên dự án để HS trình bày tóm tắt kết quả học tập của cá nhân hoặc nhóm. Trong thực tế giảng dạy ở trường THCS để củng cố khắc sâu kiến thức cơ bản trọng tâm của một tiết học, bài học, chủ đề còn gặp nhiều khó khăn, bởi học sinh ngại tìm tòi, nghiên cứu, hệ thống kiến thức, trau rồi phương pháp, kĩ năng thực hành, học tập cho bản thân. Ngoài ra môn ngữ Văn học sinh còn gặp khó khăn trọng hệ thống kiến thức cơ bản, nhớ các từ khóa quan trọng, ghi nhớ kiến thức trọng tâm, từ đó nắm được nội dung chính của bài học. Trong thực tế giảng dạy môn ngữ Văn 9 là một trong ba môn thi vào trung học phổ thông, bởi vậy học sinh có năng lực, phẩm chất môn học này là vô cùng cần thiết, quan trọng giúp các em tự tin chinh phục kì vào Trung học phổ thông, bởi vậy việc đổi mới, vận dụng phương pháp kĩ thuật trong giảng dạy bộ môn ngữ Văn 9 để đem lại chất lượng, hiệu quả cao cho bộ môn, cũng như kết quả thi vào lớp 10 là điều vô cùng cần thiết. Hiểu được vai trò của môn học, cũng như đổi phương pháp, kĩ thuật dạy học là vấn đề cấp thiết. Từ thực tế giảng dạy, bản thân tôi gặp nhiều khó khăn, trong giảng dạy và trăn trở làm sao học sinh hiểu được đặc trưng thể loại của từng bài học, cách khai thác, tiếp cận, tìm hiểu thông tin trước khi trình bày một vấn đề thuộc các văn bản đã học. Trước những khó khăn để khắc phục những hạn chế trên bản thân tôi áp dụng “Kĩ thuật sơ đồ tư duy trong môn ngữ Văn 9” (Bộ sách cánh Diều). Giáo viên sử dụng kĩ thuật này trong hoạt động Hình thành kiến thức mới, luyện tập, vận dụng, kiểm tra đánh giá, nhằm củng cố khắc sâu kiến thức cơ bản trọng tâm giúp học sinh ghi nhớ lâu thông qua việc thực hành luyện tập, bằng cách sơ đồ hóa bằng màu sắc, hình ảnh. Việc sử dụng kĩ thuật này rất phù hợp khi dạy văn bản văn học - văn bản tự sự. Khi sử dụng kĩ thuật này thường sử dụng kết hợp với dạy học hợp tác, phương pháp đàm thoại gợi mở, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học dựa trên dự án để học sinh trình bày tóm tắt kết quả học tập của cá nhân hoặc nhóm.

Là một giáo viên ngữ Văn có nhiều năm công tác giảng dạy ở trường THCS tôi nhận thức được tầm quan trọng của bộ môn mình giảng dạy. Đây là một môn học thuộc nhóm khoa học xã hội. Nó có vai trò rất quan trọng trong đời sống và trong sự phát triển tư duy của con người, môn thi vào trung học phổ thong, nó quyết định tương lai, chọn nghề cho học sinh sau này. Đồng thời môn học này có tầm quan trọng trong việc giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm cho học sinh. Thấy được vai trò quan trọng của môn học với các chức năng nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ, giao tiếp của văn học. Học tốt môn văn sẽ tác động tích cực tới các môn học khác và ngược lại, các môn học khác cũng góp phần học tốt môn văn. Điều đó đặt ra yêu cầu tăng cường tính thực hành, giảm lí thuyết, ghi chép dài dòng, gắn học với hành, gắn kiến thức với thực tiễn hết sức phong phú, sinh động của cuộc sống. Tôi luôn nghiên cứu, tìm tòi những giải pháp hay, hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy và học môn ngữ Văn. Qua việc tìm hiểu và vận dụng sơ đồ tư duy trong quá trình dạy học, tôi nhận thấy nó đã thật sự đem lại “hiệu quả tích cực” cho học sinh trong quá trình dạy học bộ môn ngữ Văn.Tuy nhiên thực tế cho thấy nhiều giáo viên và học sinh chưa khai thác tối đa, lợi ích của sơ đồ tư duy. Vì vậy đây chính là giải pháp giúp nâng cao hiệu quả học tập, rèn kĩ năng tổng hợp, trình bày logic. Đó chính là lí do để tôi chọn “Sử dụng kĩ thuật sơ đồ tư duy trong dạy học ngữ Văn 9 (Bộ sách Cánh Diều) ở nhà trường THCS” để cùng trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp.

2. Mục tiêu của sáng kiến

- Sáng kiến này nhằm, giúp cho học sinh khái quát, kiến thức trọng tâm cơ bản, ghi nhớ dễ dàng, khơi gợi hứng thú, yêu thích môn Ngữ văn với sáng kiến này bản thân tôi luôn mong muốn góp phần vào việc sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học môn ngữ Văn 9 (Bộ sách Cánh Diều) phát huy tối đa tính ưu việt của việc sử dụng sơ đồ tư duy ở bộ môn mình giảng dạy giúp nâng cao chất lượng môn học và kết quả thi vào Trung học phổ thông.

- Đưa ra sáng kiến Sử dụng kĩ thuật sơ đồ tư duy trong dạy học môn ngữ Văn 9 (Bộ sách Cánh Diều). Góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn ngữ Văn trong nhà trường, đặc biệt ghi nhớ kiến thức cơ bản trọng tâm, tham gia kiểm tra đánh giá, thi vào THPT sau này.

3. Thời gian, đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Phạm vi nghiên cứu

- Đề tài thực hiện nghiên cứu việc áp dụng sơ đồ tư duy vào dạy học môn ngữ Văn 9 (bộ sách Cánh Diều) ở nhà trường THCS.

- Tôi đã tiến hành khảo sát chủ yếu ở các tiết dạy phần đọc hiểu văn bản - Văn bản thơ thực hành viết (sách Cánh Diều) lớp 9A,D ở trường THCS ............, xã ............ – huyện ..... – thành phố Hà Nội năm học 20.... - 20.....

3.2. Đối tượng nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu: Việc áp dụng sơ đồ tư duy vào dạy học tiết ngữ Văn 9 - phần đọc hiểu văn bản, thực hành tiếng Việt, phần viết (sách Cánh Diều) ở trường THCS Cơ sở ............, xã ............ – huyện ..... – thành phố.... năm học 20.... - 20.....

Cụ thể là các đối tượng:

Lớp 8A năm học 20.... - 20....

Lớp 9A năm học 20.... - 20....

3.3. Thời gian nghiên cứu:

+ Thời gian nghiên cứu năm học 20.... - 20...., từ ngày 15 tháng 9 năm 20.... tiến hành khảo sát, chất lượng lần một phân tích kĩ thuật dạy học sử dụng sơ đồ tư duy trong đọc hiểu văn bản, thực hành tiếng Việt, phần viết (sách Cánh Diều) trường THCS ............ - lớp 9A.

+ Tháng 9 /20.... đến tháng 2/ 20.... vận dụng dạy thực nghiệm, kiểm tra đánh giá.

+ Tháng 2 năm 20.... khảo sát, đánh giá chất lượng lần hai vận dụng kĩ thuật dạy học sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy ngữ Văn 9 (sách Cánh Diều) trường THCS .............

PHẦN II. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN

1. Hiện trạng của vấn đề

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực, phẩm chất người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì bằng con đường ghi nhớ đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng được những gì qua việc học. Để đảm bảo điều đó, nhất định phải thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện năng lực, hình thành phẩm chất người học.

Có thể nói, cốt lõi của việc đổi mới phương pháp dạy học là hướng tới hoạt động học tập tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập chống lại thói quen học tập thụ động. Giáo viên không là người nhồi nhét kiến thức cho học sinh mà là người hướng dẫn, tổ chức, điều khiển học sinh lĩnh hội tri thức bằng con đường tự học. Hành trình chiếm lĩnh tri thức của học sinh bao giờ cũng bắt đầu từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng. Việc ghi nhớ kiến thức cơ bản trọng tâm được là vấn đề quan trọng, cần thiết nhất giúp học sinh nắm vững kiến thức, tạo tiền đề cho các em nắm bắt được những đơn vị kiến thức trừu tượng của bài học.

Bản chất môn ngữ Văn và các môn khoa học Xã hội khác là dung lượng kiến thức cần phải ghi nhớ nhiều, chủ yếu là kênh chữ. Vì thế qua nhiều năm công tác tại trường THCS ............ tôi đã nhận thấy có cả mặt tích cực và hạn chế như sau:

.............

Mời các bạn tải file về để xem trọn bộ sáng kiến kinh nghiệm Ngữ văn lớp 9